Wcześniejsze emerytury – korzystny wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny orzekł (SK 140/20), że art. 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał uznał, że w rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Dlaczego? Otóż, ubezpieczeni, którzy zdecydowali się na korzystanie z wcześniejszej emerytury, nie mieli – w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wtedy stanu prawnego – świadomości co do skutków prawnych, jakie może ona wywoływać w zakresie ich przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej. Chodzi o to, że w szczególności nie mogli przewidzieć, iż przejście na emeryturę jeszcze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego będzie wiązało się z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Nie spodziewali się, że wypłacanie świadczeń emerytalnych wpłynie na sposób ustalania wysokości emerytury powszechnej. Z takimi konsekwencjami mogły liczyć się osoby, które decydowały się, aby skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury po ogłoszeniu ustawy nowelizującej. Dopiero od tego momentu osoby ubezpieczone mogły zapoznać się z nowymi regulacjami.

Trybunał uwzględnił i podzielił ustalenia dokonane w wyroku o sygn. P 20/16. Zaskarżona regulacja bez wątpienia doprowadziła do sytuacji, w której skarżący nie tylko został zaskoczony pomniejszeniem świadczenia emerytalnego, ale również nie miał możliwości – podobnie jak każda osoba, która złożyła wniosek przed 6 czerwca 2012 r. – przewidzieć konsekwencji, jakie na mocy nowo wprowadzonych przepisów wiązały się ze skorzystaniem z prawa do wcześniejszego świadczenia. W ocenie Trybunału narusza to art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Trybunał uznał, że wyrok może dotyczyć wyłącznie osób, które w momencie skorzystania z uprawnienia do częściowej emerytury lub jednej z emerytur wymienionych we wprowadzanym art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach  FUS nie miały pełnego obrazu konsekwencji swojej decyzji. Z tej przyczyny zasadne było ograniczenie zakresowe powyższej niezgodności do osób, które skorzystały z prawa do wymienionych świadczeń przed 6 czerwca 2012 r., tj. przed dniem ogłoszenia ustawy wprowadzającej. Jednocześnie nie było zasadne ograniczenie orzekania do osób urodzonych w określonym roczniku albo też nabywających świadczenie z którejkolwiek podstawy wymienionej w zaskarżonym przepisie. Takie rozstrzygnięcie spowodowałoby powstanie stanu wtórnej niekonstytucyjności i pogłębiło sytuację nierówności, wytworzonej już przez wydanie wyroku w sprawie P 20/16.

Trzeba podkreślić, że wskutek wyroku możliwe jest wznowienia postępowania z mocy art. 190 ust. 4 Konstytucji. TK podkreślił, że aby zagwarantować jednolite zasady zwrotu świadczeń należnych uprawnionym, ustawodawca powinien wprowadzić odpowiednie regulacje. Do czasu wprowadzenia ujednoliconych przepisów, które pozwolą na dochodzenie praw, na zasadzie analogicznej do osób objętych wyrokiem o sygn. P 20/16, osoby zyskujące uprawnienia w następstwie tego wyroku mogą – w ocenie Trybunału – występować z wnioskami o wznowienie postępowania na zasadach ogólnych.

Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Krystyna Pawłowicz - przewodniczący, sędzia TK Justyn Piskorski - sprawozdawca, sędzia TK Wojciech Sych, sędzia TK Michał Warciński, sędzia TK Andrzej Zielonacki.

Źródło: trybunał.gov.pl