Nieobecność pracowników w pracy przez powódź – jakie obowiązki ma pracodawca

Po pierwsze pracownik może wziąć urlop wypoczynkowy w trybie na żądanie. Przysługuje on w wymiarze 4 dni w roku kalendarzowym (art. 167[2] kp). To część urlopu wypoczynkowego, który jest w pełni płatny, a pracownik może o niego wnioskować w każdy sposób, również telefonicznie czy sms-em. Co do zasady wniosek w tej sprawie powinien wpłynąć do firmy przed godziną rozpoczęcia pracy, ale w praktyce z pewnością nikt nie odmówi w tych okolicznościach jego udzielenia również wtedy, gdy pracownik zwróci się o to w ciągu dnia.

Oczywiście możliwe jest również skorzystanie z klasycznego urlopu wypoczynkowego, ale to już wymaga zgody pracodawcy.

Inną opcją jest skorzystanie z tzw. urlopu z powodu działania siły wyższej. Zgodnie z art. 148[1] § 1 kp pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Co do zasady potocznie jako siłę wyższą uznaje się zdarzenia zewnętrzne, których nie da się przewidzieć, zaradzić im ani zapobiec. Jak uznał m.in. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 19 listopada 2019 r. (sygn. akt III APa 15/19): „Za przejawy siły wyższej uznaje się katastrofalne zjawiska wywołane działaniem sił natury, np. powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, pożary lasów. Jako siłę wyższą traktuje się także akty władzy publicznej oraz zjawiska społeczne lub polityczne o skali katastrofalnej”. Kodeks pracy wiąże jednak siłę wyższą z pilnymi sprawami rodzinnymi jak choroba lub wypadek, które wymagają natychmiastowej obecności pracownika. Trudno za takie okoliczności nie uznać powodzi, gdy pracownik ratuje swój dom czy mieszkanie, dobytek rodzinny, a czasem nawet członków rodziny. Uzasadnieniem do tego uprawnienia nie będzie natomiast brak możliwości dojazdu do pracy z powodu zalania drogi dojazdowej.

Zwolnienie z powodu działania siły wyższej jest płatne, ale tylko w wysokości połowy wynagrodzenia. Pracodawca ma obowiązek udzielić tego zwolnienia na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego uprawnienia.

Powódź z pewnością spowoduje zamknięcie wielu żłobków, przedszkoli, szkół czy klubów dziecięcych. Nieprzewidziane zamknięcie takiej placówki (tj. gdy informacja o tym dotarła do rodzica z krótszym niż 7-dniowe uprzedzeniem) stanowi podstawę do ubiegania się o zasiłek opiekuńczy.

Prawo do tego świadczenia przysługuje na dziecko, które nie ukończyło jeszcze 8 lat. Zasiłek ten należy się rodzicowi, który musi osobiście zająć się dzieckiem, bo nie ma innego członka rodziny, który może zapewnić mu opiekę. Dodatkowym warunkiem jest to, by nie został wyczerpany limit tego zasiłku, tj. 60 dni przysługujące w roku kalendarzowym.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru. Przy czym mogą się o niego ubiegać nie tylko pracownicy, ale każda osoba, która podlega ubezpieczeniu chorobowemu, również dobrowolnie – jak zleceniobiorcy czy przedsiębiorcy.

Aby otrzymać ten zasiłek, należy złożyć u płatnika (w zakładzie pracy lub w ZUS):

• oświadczenie o nieprzewidzianym zamknięciu żłobka, przedszkola lub szkoły na druku ZAS-36,
• wniosek na druku Z-15a.

Jeżeli powódź spowodowała, że to zakład pracy został zamknięty, a pracownik jest zdolny do wykonywania pracy, pracodawca ma obowiązek wypłaty wynagrodzenia za czas przestoju. Wynagrodzenie to należy się w stawce wynikającej z osobistego zaszeregowania pracownika, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeśli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony w momencie ustalania warunków pracy – w wysokości 60% wynagrodzenia. Przy czym wynagrodzenie za przestój nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę (art. 81 § 1 kp).

Przy czym wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi przysługuje pracownikowi zatrudnionemu przy pracach uzależnionych od tych warunków, jeżeli przepisy prawa pracy tak stanowią. W razie powierzenia pracownikowi na czas takiego przestoju innej pracy, przysługuje mu co do zasady wynagrodzenie przewidziane za wykonaną pracę.